امروزه خشکی چشم یکی از شایع ترین علت های مراجعه افراد به درمانگاه چشم پزشکی است. اغلب این مراجعه کنندگان را افراد بالای ۵۵ سال، افرادی که از لنزهای تماسی استفاده می کنند یا کسانی که به طور مداوم با کامپیوتر سروکار دارند و افرادی که در آب و هوای خشک زندگی می کنند، تشکیل می دهند.
چشم بعضی افراد به میزانی که بتواند مرطوب و نرم و راحت باشد، اشک تولید نمی کند. اغلب این افراد دچار احساس گزش، سوزش، خارش و خشکی در چشم و همچنین تحریک زیاد چشم موقع سیگار کشیدن می شوند.
خشکی چشم استفاده از کنتاکت لنز را مشکل یا غیرممکن می سازد. با کمال تعجب، زیاد شدن اشک هم ممکن است یکی از عوارض چشم خشک باشد.
چنانچه ترشح معمول چشم، پایین تر از حد طبیعی باشد، عکس العمل غدد اشکی در مقابل تحریکات مخاط چشم، تولید زیاد اشک خواهد کرد.
اگرچه این چشم به طور عمده خشک است، ریزش زیادی اشک، ممکن است خشکی ای را که باعث این اشک ریزش شده مخفی نگه دارد.
با بالا رفتن سن، تولید اشک کم می شود. اگر چه چشم خشک در هر سنی هم در زنان و هم در مردان ممکن است به وجود آید، اما زنان بعد از یائسگی بیشتر دچار می شوند.
خشکی چشم ممکن است با تورم مفاصل و خشکی دهان همراه باشد که در این حالت سندرم «شوگرن» نامیده می شود.
بعضی داروها هم تولید اشک را کم می کنند و در نتیجه چشم خشک می شود. کسانی که به دلایلی این داروها را مصرف می کنند، مجبور هستند خشکی چشم خود را تحمل کنند یا این که از اشک مصنوعی استفاده نمایند. در بروشور این داروها معمولا این موضوع قید می شود.
معمولا چشم پزشک با معاینه معمولی قادر به تشخیص است. بعضی وقت ها آزمایش هایی لازم می شود.
آزمایشی که زیاد مورد استفاده قرار می گیرد، شیرمر است که کاغذ فیلتر مخصوص نوار مانندی را زیر پلک پایینی می گذارند و سرعت و میزان تولید اشک را در شرایط مختلف اندازه گیری می کنند.
● پرده اشکی چیست؟
هنگام گریه کردن یا تحریک چشم و اشک جاری می شود؛ اما اشک یک عمل روزانه مهم تر از اینها دارد. با هر پلک زدن، پرده ای از اشک روی چشم گسترش می یابد و سطح بیرونی چشم را صاف و برای جذب نور شفاف می کند.
بدون این پرده اشکی دید خوب ممکن نخواهد بود. پرده اشکی، از سه لایه تشکیل شده است؛ لایه چرب، لایه آبی و لایه ترشحات مخاطی.لایه چرب قسمت بیرونی پرده اشکی است که از غدد ریز کناره های پلک ترشح می شود.
این غدد ریز را «میبومین» می گویند.کار اصلی این لایه چرب این است که سطح پرده اشکی را صاف و نرم کرده و از بخار شدن اشک جلوگیری کند.
لایه آبی وسطی که بزرگ ترین لایه پرده اشک است، قسمت اعظم آنچه را که به طور معمول اشک می نامیم، تشکیل می دهد.
این لایه آبی از غدد ریزی که روی ملتحمه چشم منتشر است و همچنین از غده بزرگی و اصلی اشک ترشح می شود (ملتحمه عبارت است از پرده ظریفی که داخل پلک و خارج کره چشم را می پوشاند). لایه آبی چشم را تمیز می کند و اجسام خارجی و مواد تحرک کننده چشم را از آن می شوید و دور می کند.
داخلی ترین لایه اشکی شامل ترشحات مخاطی است که توسط سلول های دیگر ملتحمه ترشح می شود. این لایه باعث می شود که لایه آبی به طور یکنواخت روی سطح چشم گسترده شده و چشم همیشه مرطوب نگه داشته شود.
اگر این لایه نبود، اشک به چشم نمی چسبید. نکته جالب این است که دو نوع اشک وجود دارد؛ اشکی که چشم را نرم و لغزنده می کند و اشکی که بر اثر تحریک چشم یا احساسات عاطفی به وجود می آید.
اشکی که چشم را لغزنده می کند، به طور مستمر تولید می شود، اما اشک زیادی وقتی تولید می شود که چیزی چشم را تحریک کند یا این که شخص گریه کند.
● از اشک مصنوعی استفاده کنید
اساس درمان خشکی چشم، جایگزینی اشک مصنوعی به جای اشک طبیعی است. اشک مصنوعی به صورت قطره های چشمی در داروخانه ها در دسترس است که بدون نسخه هم داده می شود. با استفاده از آنها نرمی، لغزندگی و رطوبت چشم دوباره به دست می آید.
انواع مختلف آنها در بازار فراوان است و افراد نیازمند به آن چند نوعش را امتحان می کنند تا مناسب ترین آنها را که با آن احساس راحتی می کنند به دست آورند و مقدار استفاده آن به اندازه مورد لزوم است. ممکن است یک تا دو بار در روز باشد یا این که چند بار در ساعت.
ذخیره کردن و نگهداری اشکی که به طور طبیعی تولید می شود نیز یک راه دیگر برای مرطوب نگه داشتن چشم است.
اشک پس از این که سطح روی چشم را شست و شو داد، وارد سوراخ کوچکی به نام پانکتوم می شود که در هر پلک وجود دارد، سپس از داخل کانال کوچکی به کیسه اشکی می ریزد و بعد توسط کانال دیگری به بینی راه می یابد.
این کانال ها را ممکن است چشم پزشک به طور دائم ببندد. این بستن باعث می شود مقداری اشک جمع آوری شود و چشم به مدت زیادتری مرطوب بماند.
جلوگیری از بخار شدن اشک نیز می تواند عوارض چشم خشک را بهبود بخشد.
در زمستان وقتی بخاری روشن می شود، با استفاده از دستگاه مرطوب کننده یا با گذاشتن یک ظرف آب روی شوفاژ می توان رطوبت هوا را افزایش داد.
استفاده از عینک غواصی باعث جلوگیری از بخار شدن اشک توسط باد می شود. عواملی که خشکی هوا را بیشتر می کنند، باعث می شوند افرادی که چشم خشک دارند، احساس ناراحتی بیشتری کنند. این عوامل عبارت است از گرمای بیش از اندازه اتاق، سشوار، روزهای بادی یا هر چیز که ماده تحریک کننده ای به هوا اضافه کند. مخصوصا سیگار کشیدن برای این افراد بسیار ناراحت کننده است.
بعضی از افرادی که چشم خشک دارند، از خارش شدید چشم موقع بیدار شدن شکایت دارند. این عارضه با تجویز یک پماد هنگام خواندن، قابل درمان است.
لازم است از پماد کمترین مقدار ممکن مصرف شود زیرا پماد زیادی باعث تاری دید موقت می شود. اگرچه پمادهای حاوی ویتامین A به نظر می رسد برای افراد مبتلا به «سندرم استیونس ـ جانسون» و بیماری «پمفیگوئید» مفید است، اما برای افرادی که چشم خشک دارند فایده ای ندارد.
اشخاصی که چشم خشک دارند، ممکن است فقط به اشک مصنوعی احتیاج داشته باشند، ولی گاه خشکی چشم آنقدر زیاد است که صدمات جدی به چشم می زند.
در این صورت حتما باید به چشم پزشک مراجعه شود تا تشخیص معلوم شود و معالجه لازم انجام شود.